Πώς η Pop Κουλτούρα Καταστρέφει τις Ζωές μας

Τη σημερινή εποχή ο κάθε άνθρωπος είναι συνέχεια αντιμέτωπος με διλήμματα. Είναι μια εποχή διαφορετική από τις άλλες όσο τα '50s με τα '70s, με την μοναδική σημαντικότερη διαφορά του internet και των smartphones, για να κουβαλάμε το internet παντού μαζί μας. Αυτά μας έχουν φέρει πιο κοντά στον πολιτισμό κατά μιαν έννοια, καθώς κάθε κομμάτι αυτού του αφηρημένου καμβά που αποκαλούμε pop κουλτούρα, η οποία πλέον φαίνεται να ορίζει τη σύγχρονη ιστορία, βρίσκεται ένα click ή tap μακριά, να 'ναι καλά οι καφετέριες με wifi που σε ακραίες περιπτώσεις μας αποτρέπουν από το να κάνουμε αυτό ακριβώς που προσπαθούμε να κάνουμε όταν βγαίνουμε. Ένας από τους λόγους για τους οποίους βγαίνω είναι για να αποδράσω από το internet και δεν θέλω δωρεάν wifi στις καφετέριες που πηγαίνω. (Εντάξει, δεν το πιστεύω αυτό, το τζάμπα wifi είναι το αγαπημένο μου είδος wifi και πιστεύω ότι έχω την απαραίτητη αυτοσυγκράτηση - I am a master of my own bladder internet cravings). Πώς λοιπόν αυτά τα καινούρια, γαμάτα πράγματα είναι δυνατόν να μας κάνουν κακό, θα μου πεις, αφού ο Barney Stinson μας δίδαξε ότι new is always better; Κούνια που σε κούναγε, θα σου πω... Το "κακό" υποτιμάει την πραγματική ζημιά που η pop κουλτούρα μπορεί καταφέρει στον μοντέρνο κόσμο και ιδού γιατί:


1. Με πρωτοπόρο το Karate Kid, κάθε ταινία που θέλει να μας εμπνεύσει με μια μνημειώδη επιτυχία χρησιμοποιεί μοντάζ. Ξέρετε τη ρουτίνα: ο πρωταγωνιστής είναι πολύ κακός σε κάτι, οπότε υπάρχει μια πεντάλεπτη σκηνή στη μέση της ταινίας που τον δείχνει να προπονείται ενώ από πίσω παίζει το Eye of the Tiger και μετά είναι ξαφνικά υπεργυμνασμένος, υπερέμπειρος ή ο Rocky.

Άπλετος ελεύθερος χρόνος, μια βιντεοκάμερα και μισής ώρας δουλειά και τώρα όλοι νομίζουν ότι είμαι πραγματικός νευροχειρουργός!

Πλέον το μυαλό μας έχει φτάσει να αποδέχεται αυτήν την αναστολή της δυσπιστίας ως κανόνα του σύμπαντος, με αποτέλεσμα να υποτιμάμε την ποσότητα της δουλειάς που απαιτείται για οτιδήποτε αξιόλογο. Ο καθένας έχει στο μυαλό του περίπου πόση προσπάθεια χρειάζεται για πάρει το πτυχίο του, να πετύχει στην δουλειά του ή να γυμνάσει το σώμα του, προκύπτει όμως ότι αυτή η εκτίμηση πέφτει πολύ εκτός της πραγματικότητας. Και από τη στιγμή που δεν πετυχαίνουμε ενώ σύμφωνα με τις λάθος προσδοκίες μας σκοτωνόμαστε στην δουλειά, πρέπει κάποιος να φταίει, πέρα απ' τον εαυτό μας φυσικά, που δεν έχουμε καταφέρει όσα θεωρούμε ότι το σύμπαν μας χρωστάει να πετύχουμε (η κυβέρνηση, οι μετανάστες, η γαμημένη κακή μας τύχη κλπ). Στην πραγματικότητα για να γίνουμε ειδικοί σε κάτι υπολογίζεται ότι πρέπει να αφιερώσουμε σ'αυτό περίπου 10.000 ώρες εξάσκησης. Πάρτε ένα λεπτό για να χωνέψετε την ιδέα. Αυτό μεταφράζεται σε περίπου 3 ώρες την μέρα για δέκα χρόνια. Και σαν αυτό να μην είναι αρκετό, πλέον βρισκόμαστε αντιμέτωποι καθημερινά με τόσες πολλές διαφορετικές ασχολίες, ευγενική χορηγία της pop κουλτούρας, που οι 10.000 ώρες από βουνό γίνονται το ίδιο το γαμημένο Everest...

2. Το σημερινό lifestyle των άπειρων περισπασμών μας έχει καταντήσει σαν ζαβλακωμένα χρυσόψαρα καθώς προσπαθούμε να παρακολουθήσουμε όσο περισσότερα πράγματα χωράει η μέρα μας σε μια προσπάθεια να διώξουμε αυτήν την διαολεμένη βαρεμάρα.

Η ανθρώπινη προσοχή είναι ένα παντοδύναμο όπλο το οποίο χρησιμοποιείται καθημερινά εναντίον μας ακριβώς λόγω της προσωρινής φύσης της. Μπορεί να είμαστε καταπιασμένοι με το αγαπημένο μας πράγμα στον κόσμο αμελώντας πείνα, σωματική δυσφορία και υποχρεώσεις και αρκεί απλά να χτυπήσει το τηλέφωνό μας, να ακουστεί ένας δυνατός θόρυβος απ' έξω ή, πιο ύπουλα, να γλιστρήσει μια σκέψη στο μυαλό μας (ξέχασα να κατεβάσω το καινούριο Dexter!) και ξαφνικά, έστω και για μία στιγμή, έχουμε ξεχάσει τι γαμημένη δουλειά είχαμε με εκείνο το tab που πριν 5 λεπτά ανοίξαμε στον firefox γιατί το άρθρο στο άλλο tab είχε ένα link στην wikipedia και από 'κει που ψάχναμε πώς λέγεται ο drummer των Soundgarden (Matt Cameron) καταλήξαμε να κάνουμε επιδρομή στις φανταχτερές μπλε λεξούλες που μάλλον λένε κάτι ενδιαφέρον και τελικά να μαθαίνουμε πότε δημιουργήθηκε το πρώτο πετάλι για την κάσα (το 1909 από την Ludwig & Ludwig Co.) και να φρεσκάρουμε τις γνώσεις μας για την μετάδοση του ήχου (με διαμήκη κύματα μέσα από αέρια, υγρά και πλάσμα, και με εγκάρσια κύματα μέσα από στερεά).

Πριν το 1909 όταν ένας drummer αποφοιτούσε από τους κουβάδες και τα τηγάνια αναβαθμιζόταν σε αυτό.

Και αυτό δεν είναι τίποτα, γιατί αν τελικά σταματήσουμε να ανοίγουμε tabs και πιάσουμε να διαβάζουμε πραγματικά, θα σιχαθούμε πριν καν τελειώσει η πρώτη σελίδα, επειδή ακριβώς έχουμε ξεχάσει πώς να εστιάζουμε. Άρα εξυπακούεται ότι κάθε καλός διαφημιστής/τύπος-που-φτιάχνει-trailer θα ξέρει πώς να παίξει με την προσοχή μας γιατί ο μισθός που παίρνει κάθε μήνα είναι συνάρτηση του πόσους από μας θα καταφέρει να σηκώσει από το διάβασμα για να αγοράσουμε αυτό που πουλάει. Κάθε τηλεοπτική σειρά πλέον έχει το γνωστό "Previously on kaka maka" με σκηνές από προηγούμενα επεισόδια, γιατί θεωρείται δεδομένο ότι από τη μία βδομάδα στην επόμενη δεν θα θυμόμαστε τι έχει συμβεί στην αγαπημένη μας σειρά, αφού έχουν μεσολαβήσει άπειρες ασχολίες/ενδιαφέροντα/αποσπάσεις. Η ύπαρξή τους επίσης προκαλεί την δική μας επανάπαυση στο γεγονός ότι δεν χρειάζεται να θυμόμαστε, και ο κύκλος συνεχίζεται. Και φυσικά η έκθεσή μας στην αγγλική γλώσσα σε καθημερινή βάση δεν σταματάει μόνο με το internet και τη wikipedia...

3. Αν βρίσκεσαι στην ηλικιακή ομάδα των ανθρώπων που δεν έχουν θανάσιμο φόβο της τεχνολογίας τότε βρίσκεσαι στην ιδιαίτερα ευχάριστη θέση να μην χρειάζεται να υπομείνεις την πιο σιχαμερή στοίβα κουραδιών που έχει να μας προσφέρει η Ελλάδα: την τηλεόρασή της.

Στοιχηματίζω το αριστερό μου παπάρι ότι πλέον ξέρεις τι θα πει torrent και πώς να το ανοίξεις (μάζεψε το τιρμπουσόν, γιαγιά) για να απολαύσεις κάθε πτυχή της αμερικανικής και όχι μόνο, τηλεόρασης παρόλο που δεν βρίσκεσαι στην Αμερική και δεν έχεις τηλεόραση. Σε καμία περίπτωση δεν είναι κακό, ο κάθε άνθρωπος πρέπει να καλύψει τις ανάγκες του για ξύσιμο και η αμερικανική τηλεόραση αν μη τι άλλο έχει τον απαραίτητο προϋπολογισμό να είναι γυαλιστερή και όμορφη ώστε να μας τραβάει την προσοχή και άπειρα "cliffhangers" για να συνεχίζει να την κρατάει. Αυτό σημαίνει ότι μια πολύ αργή μέρα που κανείς δεν θα έχει λεφτά για έξω, που θα είμαστε άρρωστοι ή που θα πρέπει να αρχίσουμε διάβασμα επιτέλους γιατί η εξεταστική ξεκινάει σε δυο βδομάδες, δηλαδή θα την βγάλουμε σπίτι βλέποντας σειρές και ταινίες όλη μέρα, το αυτί αρχίζει να κολλάει στις αγγλικές λέξεις και σε έννοιες που δεν έχουν απευθείας μετάφραση στα ελληνικά. Το "point" φυσικά του να μαθαίνουμε ξένες γλώσσες είναι το να αφομοιώνουμε αυτές τις νέες έννοιες ώστε στο τέλος να μπορούμε να μιλήσουμε καλύτερα την δική μας γλώσσα αντί για ένα περίεργο αμάλγαμα όπου προτεραιότητα έχει όποια λέξη πετάγεται πρώτη στο μυαλό μας. Αφήστε αυτές τις μαλακίες περί συνεννόησης με άλλους λαούς, γιατί παντού μπορείς να συνεννοηθείς με αγγλικά και αν δεν μπορείς, μάλλον βρίσκεσαι κάπου που δεν θα έπρεπε και τρέξε γρήγορα, γιατί κάποιος σου κλέβει το νεφρό και μέρος του συκωτιού σου αυτή τη στιγμή. Συμβαδίζοντας με τους καιρούς, έχει μάθει και το κάθε κουραδιάς κουράδι τι σκατά θα πει "concept", και το σπαμμάρει σε κάθε ευκαιρία που (νομίζει ότι) ταιριάζει γιατί είναι "edgy" και "cool", με πρώτους απ' όλους τους αυτοαποκαλούμενους "celebrities" της τηλεόρασης, που έχουν χτυπηθεί στ' αυτιά από την κρίση μέσης ζωής (όχι ηλικίας -- τα 8 από τα 15 λεπτά διασημότητας έχουν περάσει) και προσπαθούν να ξανανιώσουν νέοι και ωραίοι και φρέσκοι χρησιμοποιώντας εσφαλμένα αυτή τη "slang" που την μιλάνε οι πιτσιρικάδες...

4. Αυτοί οι δήθεν διάσημοι ρίχνουν το επίπεδο για όλους εμάς γιατί είναι αρκετό το να τοποθετείς στόμια μπουκαλιών (σαμπάνιας) σε στόμια μηρών (μουνιά) και να ακολουθείς τις συμβουλές του δικηγόρου σου (deny deny deny) στέλνοντας εξώδικα σε όποιον σε αποκαλέσει πορνοστάρ ή να είσαι καθυστερημένος και να προσποιείσαι ότι τραγουδάς για να πετύχεις (φαινομενικά) σ' αυτό το παιχνίδι της ζωής. Εδώ που τα λέμε αφού ο Βας Βας κατάφερε να κάνει τέτοια επιτυχία τραγουδώντας, δεν νιώθουν τουλάχιστον λίγο καλύτερα οι επίδοξοι τραγουδιάρηδες που ξευτιλίζονται στο X-Factor αντί να γίνουν κι αυτοί μέρος της κάπως-ταλαντούχας μάζας; Τουλάχιστον έχουν αποφύγει μια σφαίρα που πονάει αποτυγχάνοντας αντί να πετύχουν για αρχή και μετά να πουλήσουν λιγότερα άλμπουμ από τον Κάτμαν.

This fucking guy.

Αυτοί οι τύποι και τύπισσες πλασάρονται σύμφωνα με συμφέροντα από την τηλεόραση ως φωτεινά αστέρια που σηματοδοτούν την επιτυχία μόνο και μόνο γιατί εμφανίζονται στο γυαλί και προφανώς το σχέδιό τους πιάνει, αφού έχουμε επιτρέψει να υπάρχουν ακόμα με την προσοχή που τους δίνουμε. Ταυτόχρονα αυτοί περνάνε τις αξίες τους στον κόσμο καθώς, για να είναι στην τηλεόραση, είναι πιο σημαντικοί και αξιόλογοι άνθρωποι από μας. Σκεφτείτε το εξής σενάριο, μια ακόμα φτωχή οικογένεια με τον ηθικά άκαμπτο Eddard Stark για πατέρα να παίρνει στην αρχή του μήνα τους δύο μισθούς (924 ευρώ μετά φόρων) ενώ ειδήσεις παίζουν στην τηλεόραση από πίσω και η μικρή του κόρη να έρχεται και να λέει:
- Μπαμπά εμείς πληρώνουμε φόρους;
- Εννοείται παιδί μου. Εμείς δεν είμαστε κλέφτες. Η τιμή πάνω απ' όλα. Ο χειμώνας έρχεται.
- Μα αν τους πληρώσουμε θα έχεις μετά λεφτά για το ποδήλατο που σου ζήτησα για τα προηγούμενα γενέθλιά μου;
- Δεν μπορούμε κορίτσι μου να πάρουμε ποδήλατο. Εγώ σταμάτησα να παίρνω ακόμα και λεωφορεία όταν διπλασίασαν τις τιμές των εισιτηρίων! Πρέπει να έχουμε να φάμε γιατί αλλιώς δεν θα έχουμε δύναμη να υποστηρίξουμε την τιμή μας! Όταν στα παπούτσια σου τρυπήσει η σόλα από το περπάτημα έλα να σου δώσω το χοντρό ζευγάρι κάλτσες μου..

Είναι από βαλυριανή τρίχα ανταρόλυκου.

..Και την ίδια στιγμή στην απέναντι γωνιά οι ειδήσεις αναλύουν πώς η Τζούλια Αλεξανδράτου κέρδισε επιπλέον 300.000 ευρώ επειδή η τσόντα της τιμολογήθηκε με 4.5% ΦΠΑ ως προσφορά περιοδικού. Happy future bitches! Φυσικά, όλοι αυτοί οι τρόμπες δεν θα υπήρχαν αν δεν είχαν ένα τόσο διαδεδομένο μέσο προβολής...

5. Διόλου ευκαταφρόνητο μερίδιο της ευθύνης πέφτει στις τηλεοπτικές εκπομπές που έχουν καταφέρει, παρά όλα τα προγνωστικά, να τους αναδείξουν και να τους μετατρέψουν σε κομμάτι της πραγματικότητάς μας. Νομίζω ότι είναι ευρέως γνωστό ότι τα νούμερα στην τηλεόραση προκαλούνται από το φόβο και το δράμα πολύ περισσότερο απ' ότι με χαρούμενες feel-good ιστορίες. Επίσης το συναισθηματοκεντρικό new age κίνημα και η κουλτούρα της εξομολόγησης που δημιούργησε η Oprah πριν καμιά εικοσπενταριά χρόνια έγινε αρχικά ο λόγος που η μισή Αμερική άρχισε να πηγαίνει σε ψυχολόγους, και δημιούργησε το αίσθημα ότι κάθε πρόβλημα που μπορεί να έχει κάποιος είναι ευγενές και φυσιολογικό και πρέπει να ακουστεί, λες και μας καίγεται καρφί για τους νταλγκάδες τρίτων. Αυτό φυσικά δεν είναι κακό στη βάση του, αφού είναι η φυσική συνέχεια της αναμόρφωσης των παρωχημένων πλέον, αλλά μοναδικών σταθερών ηθικών/κοινωνικών/σεξουαλικών αξιών που είχαμε μέχρι τότε (10 εντολές και τα ρέστα) η οποία ξεκίνησε κάπου το 1960, αλλά υπό το πρίσμα της κερδοφορίας τα δύο αυτά στοιχεία εκμεταλλεύεται η pop κουλτούρα για να τραβήξει κοινό και αυτά είναι που ευθύνονται για πολλές από τις χειρότερες εκπομπές που υπάρχουν σήμερα στην τηλεόραση: τρομολαγνικά μεσημεράδικα που προσπαθούν να μας πείσουν ότι το fast food και η ροκ μουσική και τα video games είναι ο διάβολος, απελπιστικές σειρές με κριτές που εκμεταλλεύονται ένα δήθεν επιτυχημένο καλούπι για να παράγουν καθόλου ευφάνταστα τραγουδάκια-ρεφρέν καθώς και την εγγενή ευθυμία του να βλέπεις ανθρώπους να failάρουν, και το παντοτινό κατακάθι της τηλεόρασης, τις reality σειρές, που καταφέρνουν να τα συνδυάσουν και τα δύο με το χειρότερο δυνατό τρόπο.

Και με τους χειρότερους δυνατόν κάγκουρες.

Σίγουρα, δεν είναι όλα τα προγράμματα βγαλμένα μόνο από την απληστία των tv executives και την έμφυτη ανάγκη όλων μας να βλέπουμε ανθρώπους να failάρουν με ακόμα περισσότερους (και περισσότερο) εξευτελιστικούς τρόπους, αφού συνήθως αναλαμβάνουν το ευγενές καθήκον να μας προειδοποιήσουν για πραγματικούς κινδύνους ή να μας προσφέρουν ευκαιρίες για ανάδειξη κι έτσι να μας κινητοποιήσουν να κυνηγήσουμε τα όνειρά μας και να πάρουμε κάνα ρίσκο πού και πού, έτσι γιατί, ζήσε λίγο ρε αδερφέ, αλλά το μήνυμά τους δυστυχώς δεν κολλάει γιατί διαισθανόμαστε την υποκρισία τους και προφανώς δεν μπορούμε να ακούσουμε κάποιον που δεν πιστεύει ο ίδιος αυτά που λέει...

6. Στον δρόμο που χάραξαν αυτές οι καταραμένες σειρές και εκπομπές ξεπετάγονται σιγά-σιγά και τα τρισκατάρατα sequel τους. Η βιομηχανία της διασκέδασης, είτε λέγεται σινεμά είτε τηλεόραση ή video games ή μουσική, τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε ένα τέλμα όπου η δημιουργικότητα και η διάθεση για καινοτομία δεν υφίσταται και η απόδειξη βρίσκεται παντού τριγύρω: τα τελευταία blockbuster ήταν μεταφορές από κόμικς ή βιβλία (όλες οι ταινίες της Marvel, το Twilight κλπ) ή sequels (οι Πειρατές της Καραϊβικής 5 είναι ήδη στα σκαριά), τα τελευταία hits στα Τοπ Ντεμέκ είναι αναμασήματα της ίδιας pop μαλακίας (πότε επιτέλους θα προσλάβουν πραγματικούς drummers για τα beatάκια μπας κι ακούσουμε κάνα σοβαρό groove?), τα τελευταία games που πούλησαν αξιόλογα ήταν ξεδιάντροπα sequels.. Για την τηλεόραση δεν είναι ακριβώς καινούρια η μόδα, όταν πέτυχε εμπορικά το Big Brother 1 ξαφνικά γεμίσαμε ένα κάρο πεταμένα reality που δεν άντεξαν περισσότερο από το hype που προηγήθηκε. Η μόδα αυτή αναπόφευκτα συνεχίστηκε με απαράδεκτες μεταφορές αμερικανικών σειρών (Με Λένε Βαγγέλη), "ατυχείς" ονομασίες σειρών - νομίζω ότι η ελληνική σειρά Φιλαράκια είχε περισσότερο τυχαίο παρά σταθερό κοινό, από άτομα που έβλεπαν το πρόγραμμα και περίμεναν να δουν Friends - και ατελείωτες επαναλήψεις (γιατί παίζει ακόμα το Καφέ της Χαράς;), ενώ κάθε δημοφιλής εκπομπή στην ελληνική τηλεόραση αυτή τη στιγμή είναι κόπια μιας αμερικανικής, καθώς ακολουθούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες της Aμοιβάδας σαν βλαμμένοι πίθηκοι με κόμπλεξ κατωτερότητας σε μια προσπάθεια να πείσουμε τους εαυτούς μας ότι μπορούμε να συμβαδίσουμε με τις υπόλοιπες πρωτοκοσμικές χώρες. Και το χειρότερο είναι ότι το κίνημα αυτό δεν περιορίζεται στον τομέα της ψυχαγωγίας/διασκέδασης, πόσα iPhone που κοστίζουν 600 ευρώ πρέπει να βγούνε μέσα σε ένα χρόνο για να γαμοσταυρίσει ο κόσμος την Apple που μας δουλεύει ψιλό γαζί;

Αυτό είναι το iPhone, μέχρι 16GB χωρητικότητα, 2MP φωτογραφική, βι... ούπς, ξεχάσαμε να βάλουμε βιντεοκάμερα, χαχα! Δεν πειράζει, θα ξαναπροσπαθήσουμε του χρόνου!

Οι παραγωγοί ανά τον κόσμο πήραν μια επιτυχημένη στρατηγική μάρκετινγκ (brand loyalty) και την ξεχείλωσαν σε σημείο που δεν αφήνουν στους εαυτούς τους περιθώρια για κάτι διαφορετικό ενώ στον αντίποδα, εμείς σαν παρωπιδιασμένα πρόβατα θα τρέξουμε πίσω από οτιδήποτε είναι οικείο και μας είχε κάνει εντύπωση πριν από 10 χρόνια, γιατί για να υπάρχει ακόμα πρέπει να αξίζει, έτσι...;


Με λίγα λόγια, σιγά σιγά θα φτάσουμε σε ένα σημείο που η ζωή θα μας φαίνεται τόσο εκνευριστικά δύσκολη που θα θέλουμε να βρίσουμε με λέξεις που δεν θα μας έρχονται όλους αυτούς τους μαλάκες στην τηλεόραση που κοιτάνε μόνο την πάρτη τους, χωρίς να κάνουμε τίποτα για να αλλάξουμε τίποτα γιατί θα είναι πολύς ο κόπος και μεγάλο το ρίσκο, ενώ θα καταλύεται η γνώση ως καλλιέργεια του μυαλού ώστε οι μορφωμένοι και διαβασμένοι δεν θα θεωρούνται πια οι πιο έξυπνοι ανάμεσά μας, απλά οι πιο χρήσιμοι συμπαίχτες στο Trivial Pursuit.

Oh, wait...